یکی از برترین نعمی که خداوند متعال در اختیار انسان نهاده است نعمت «سلامتی و صحت جسم و جان» است؛ چنانچه مولای متقیان علی(علیه السلام) نیز در این باره چنین فرموده اند: «اَلصِّحَّةُ اَفضَلُ النِّعَمِ؛ سلامتى بهترین نعمت است.»[1]

شاید بسیاری از بیماری ها و ناراحتی های روحی و جسمی ما به علت مراعات نکردن دستورات اسلامی باشد خواه واجب و حرام یا مستحب و مکروه؛ که اگر به تعالیم ائمه معصومین علیهم السلام توجه می شد ما گرفتار چنان بیماری هایی نمی شدیم و نیز فرزندان ناسالم به دنیا نمی آمدند؛ زیرا اسلام برای هر کاری آداب مخصوص دارد که انجام صحیح آنها جلوی بسیاری از بیماری ها را گرفته و از پیدا شدن آنها پیشگیری می نماید. بنابراین باید یاد آور شد که تمامی ‌سفارشهای اسلام برای قدردانی از نعمت سلامتی، و به تأخیر انداختن بیماری است.

سیستم منظم و دقیق موجود در بدن انسان، به گونه ای طراحی شده است که در صورت رعایت تمامی اصول و ضوابط بهداشت فردی و اجتماعی, درصد ابتلای انسان به بیماری و امراض گوناگون را تا حد امکان منتفی می نماید؛ لکن گاه شخص خواه ناخواه در معرض بیماری قرار می‌گیرد.

قدر دانی از نعمت سلامتی و تندرستی در بیانات حضرات معصومین (علیهم السلام) به روشنی قابل استنباط است که در ذیل به مواردی از احادیث معصومین(علیهم السلام)  در این باره اشاره خواهد شد.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «قدر پنج چیز را قبل از پنج چیز بدان؛ جوانى‏ات را پیش از پیرى؛ سلامتى‏ات را پیش از بیمارى؛ ثروتت را پیش از فقر؛ فرصت هایت را پیش از گرفتاری و زندگى‏ات را پیش از مرگ. [2]

مولای متقیان علی (علیه السلام) در تفسیر آیه ی « وَ لا تَنْسَ نَصیبَكَ مِنَ الدُّنْیا »[3] فرمودند: «سهم خود را از دنیا فراموش مكن: [یعنى] سلامتى، توانایى، فرصت، جوانى و شادابى‏ات را فراموش مكن، تا با آنها، آخرت را به دست آورى.» [4]

امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: «پنج چیز است كه هر كس یكى از آنها را نداشته باشد، همواره در زندگى‏اش كمبود دارد و كم خرد و دل نگران است: اول، تندرستى، دوم امنیت، سوم روزى فراوان، چهارم همراهِ همرأى. راوى پرسید: همراهِ همرأى كیست؟ امام فرمودند: همسر و فرزند و همنشین خوب و پنجم كه در برگیرنده همه اینهاست، رفاه و آسایش است. [5]

امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: «سلامتی نعمتی است پنهان, تا زمانی که هست فرد آن را فراموش می کند و هرگاه آن را از دست می دهد, به دنبال آن است و سلامتی نعمتی است که انسان از شکر آن عاجز است. [6]

برخی از انسانها با وجود علم به مضرات برخی از مواد برای شخص آنان, عامدانه خود را گرفتار بلا و بیماری می‌گردانند؛ چنانچه امام رضا علیه‌السلام فرمودند: دوگروه همیشه مریضند، سالمى كه پرهیز می‌كند و مریضى كه پرهیز نمی‌كند.[7]

آنچه از بیانات حضرات معصومین(علیهم السلام)  در این خصوص برمی آید آن است که نعمت سلامتی برای انسان, زمانی جایگاه والا و واقعی خود را کسب می کند که از دست فرد رفته و بیماری و امراض گوناگون جای آن را در روح و جسم انسان گرفته باشد.

لازم به ذکر است که تمامی نعمت هایی که خداوند به انسان ارزانی داشته است, به منظور بکار گیری آنان در جهت رستگاری و رسیدن به سعادت اخروی است, و نعمت سلامتی  نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد, چنانچه از مولای متقیان علی(علیه السلام) نیز در این باره چنین روایت شده است: «زکات علم, نشر آن؛ زکات جمال, عفاف؛ زکات بدن, جهاد و روزه و ... و زکات سلامتی و تندرستی, سعی و تلاش در راه طاعت و بندگی خداوند است».[8]

در این باره نیز شعیب بن عقرقونی نقل کرده است که به امام صادق(علیه السلام) آنچه از ابوذر رحمت الله, روایت شده بود عرض کردم: که ابوذر فرمود: «مردم از سه چیز را متنفر هستند و نسبت به آنان کینه دارند, در حالی من آنان را بسیار دوست دارم؛ مرگ, فقر و بلا. امام فرمود: اینگونه که روایت کردی نیست, بلکه اینگونه است: «مرگ در طاعت الهی برای من دوست داشتنی تر است از زندگی همراه با معصیت خداوند؛ و فقیر بودن همراه با طاعت الهی برای من دوست داشتنی تر است از بی نیازی همراه با معصیت خداوند و تحمل بلا و بیماری در مسیر طاعت الهی برای من دوست داشتنی تر است از تندرستی همراه با معصیت خداوند است. [9]

بنابر آنچه بیان گردید, مسلم و بدیهی است که گام بر داشتن در مسیر طاعت و بندگی خداوند متعال و کسب رضای الهی در تمامی امور, به نوعی قدردانی از نعمتهای بی حد و حصری است که خداوند سبحان در اختیار انسان قرار داده است.