هیستامین (Histamine) یک آمین زیستی است که در واکنشهای ایمنی موضعی، تنظیم عملکرد فیزیولوژیک روده و به عنوان یک انتقال دهنده عصبی در سیستم عصبی موثر است.

فرایند آزاد شدن هیستامین به عنوان بخشی از پاسخ ایمنی فرد به پاتوژن‌های خارجی است که توسط بازوفیل‌ها تولید شده و توسط سلولهای ماست سل موجود در بافت همبند اطراف محل التهاب آزاد می‌شود.

هیستامین با افزایش نفوذپذیری مویرگ‌ها به گویچه‌های سفید خون و پروتئین‌های دیگر، به آنها اجازه می‌دهد برای دفاع در برابر مهاجمان خارجی در بافت آسیب دیده عملکرد مناسبی نشان دهند.

تولید هیستامین

هیستامین در بدن از دکربوکسیلاسیون اسید آمینه هیستیدین ساخته می‌شود. آنزیم هیستیدین دکربوکسیلاز این واکنش را در حضور کوآنزیم فسفات پیریدوکسال انجام می‌دهد. هیستیدین از اسید آمینه های ضروری برای بدن است. منظور ازاسید آمینه های ضروری این است که آنها در بدن تولید نمی‌شود و باید از طریق مواد غذایی وارد بدن شود. هیستامین بوسیله آنزیم هیستامیناز تجزیه شده و به ایمیدازول استالدئید تبدیل می‌شود و نهایتاً از طریق ادرار دفع می‌شود.

مکانیزم عمل ترشح هیستامین

پیوند آنتی بادی و ماده آلرژن نفوذپذیری غشای ماستوسیتها را تغییر می‌دهد و به یونهای کلسیم امکان می‌دهد که از محیط برون سلولی به محیط درون سلولی راه یابند. یونهای کلسیم که وارد سلول شدند عمل اگزوسیتوز گرانولهای داخل سلولی را تحریک میکنند. در نتیجه گرانولهای هیستامین‌دار به سطح سلول می‌رسند و با غشای پلاسمایی جوش می‌خورند و محتویات خود را به محیط برون سلولی می‌ریزند و هیستامین آزاد شده طی واکنشهایی باعث بروز التهاب و سایر علائم در موضع می‌شود.

گیرنده‌های هیستامین

هیستامین در بدن چهار نوع گیرنده دارد که در سلولهای مختلف قرار دارند به عنوان مثال گیرنده نوع دو هیستامین در سلولهای مترشحه اسید معده دیده می‌شود.

• گیرنده H1: در تاثیر هیستامین بر عضله صاف بویژه پاسخهای مرتبط با IgEدخیل است .
• گیرنده H2:این گیرنده در ترشح اسید بوسیله سلولهای پاریتال معده دخیل است . همچنین اثر محرک قلب دارد . سومین عملکرد آن کاهش آزاد سازی هیستامین از ماست سلهاست .
• گیرندهH3:در سیستم عصبی مرکزی نقش آزاد سازی هیستامین از نرونهای پیش سیناپسی است ودر بخش محیطی یک گیرنده ناهمگن پیش سیناپسی است که بر آزاد سازی سایر ناقلهای عصبی تاثیر دارد.
• گیرنده H4: روی لکوسیت و ماست سلها وجود دارد ودر بروز واکنشهای کموتاکسی توسط آنها نقش دارد.

آنتی‌هیستامینها

آنتی‌هیستامین‌ها (بلوک کننده‌های گیرنده نوع یک هیستامین ) یکی از مهمترین رده‌های دارویی هستند که در درمان بیماریهای مختلفی مانند آلرژی، ، کهیر، آسم و سرماخوردگی استفاده می‌شوند. آنتی هیستامینهای قدیمیتر مانند دیفن هیدرامین و کلرفنیرامین اثرات خواب آلودگی نیز داشته‌اند که در آنتی هیستامینهای جدیدتر مانند لوراتادین و فکسوفنادین دیده نمی‌شود.

بلوک کننده‌های گیرنده نوع دو هیستامین مانند رانیتیدین و فاموتیدین در درمان اولسر پپتیک مصرف می‌شوند.