ستراژی های غلط و ناتواني مديران در ايجاد اشتغال در ساير بخش ها و نيز کوته انديشي، باعث ايجاد صنايعي محتاج به آب در سراسر کشور حتي مناطق کويري گرديد. همچنين اين ناتواني باعث صدور بي رويه پروانه حفر چاه هاي کشاورزي و صنعتي عميق و نيمه عميق نيز گرديد. به طوري که ناگهان تعداد چاه هاي داراي مجوز صدها و شايد هزاران برابر گرديد. در کنار اين مجوز ها، عدم نظارت کافي و نيز پاره اي مشکلات ديگر، باعث ايجاد هزاران چاه غيرمجاز در سراسر کشور گرديد که هم اکنون نيز در حال بهره برداري مي باشند. در نتيجه سطح آب دشت هاي کشور به شدت کاهش يافت. عمده تالاب ها و مرغزار ها نيز خشک شدند.
پديده هاي آب و هوايي نيز به اين مشکل افزودند و خشکسالي هاي پي درپي اين سوء مديريت را تشديد کردند.

در بخش آب هاي سطحي نيز اوضاع بهتر نيست. انتقال آب هاي غير کارشناسي، سد سازي زياد و مجدداً ايجاد اشتغال از طريق احداث شيلات بي رويه و ... آب هاي سطحي ما را در وضعيت نامناسبي قرار داده است. به کمبود آب، مشکلات زيست محيطي و آلودگي ناشي از پساب شيلات هاي مجاز،غيرمجاز و فصلي و نيز صنايع آلوده را نيز بيافزاييد.

نتايج موارد فوق باعث شده است کشور ما در بحران بي سابقه کمبود آب قرار گيرد که نيازمند بازنگري کلي در سياست هاي کلان در حوزه آب مي باشد. اما چگونه مي توان اين بحران استراتژيک را با حداقل هزينه ها حل نمود؟ راهکارهاي آن چيست؟

موارد زير بخشي از راهکار هايي است که مي بايست فوراً و بدون فوت وقت انجام گيرد تا لااقل وضعيت آبي کشور در همين حالت بحران باقي بماند و تنها کنترل شود. وگرنه بازگرداندن وضعيت منابع آبي به دوران گذشته بسيار بعيد است:

1. استفاده از روش آبياري قطره اي  و ممنوعيت کشاورزي به روش غرقابي و حتي باراني

بيش از 92 درصد منابع آبي کشور در بخش کشاورزي مصرف مي شود. ولي آيا بازدهي اين بخش در چه حدي بوده است؟ کشاورزي ما علي رغم مصرف حجم عظيم آب کشور محصولات نسبتاً کم کيفتي را روانه بازار هاي داخلي و خارجي مي نمايد و دليل آن عدم آگاهي اکثر کشاورزان از چگونگي توليد محصول با کيفيت جهاني است که اين آگاهي بخشي وظيفه مديران اين بخش است. حل بخش اعظم مشکلات آب کشور بر دوش مديران کشاورزي مي باشد. مديران اين بخش مي بايست کشاورزي به روش غرق آبي (جز موارد استثناء) را ممنوع اعلام نمايند و کشاورزان را ملزم به کشت بصورت گلخانه اي و آبياري به روش قطره اي نمايند. حتي روش باراني نيز به دليل تبخير بالا مي بايست کنار گذاشته شود.

2. تغيير در کشت محصولات با نياز آبي زياد و به محصولات با نياز آبي کم

مديران کلان کشاورزي کشور مي بايست ضمن هدايت و ملزم نمودن کشاورزان و باغدارن به توليد محصولات با مصرف آب کم، روش و راهکارهاي توليد محصول سالم و با کيفيت روز را نيز به کشاورزان آموزش دهند. برنجکاري را محدود و کشت محصولات کم آب را مي توان گسترش داد.

3. توقف کامل سد سازي

سد سازي در کشوري که ميزان تبخير آن بسيار بالا مي باشد مي بايست با مطالعات بيشتري صورت مي پذيرفت. عملاً بخشي از سدهاي ساخته شده نه تنها کمکي به افزايش منابع آبي کشور نکرده است بلکه احداث سد بر روي رودخانه هاي کم آب  و مناطق با تبخير بالا و یا احداث مخزن سد بر روی گسل عمیق، نتيجه عکس داده است و باعث هدر رفت آب گرديده است. بنابر اين لازم سد سازي در کشور بدون مطالعات گسترده و دورانديشي کاملاً متوقف گردد.

4. انتقال صنايع با نياز آبي بالا

کج انديشي در محل احداث صنايع با نياز آبي فراوان در مناطق خشک و يا در کنار منابع آب شيرين، يکي ديگر از معضلات بخش آب کشور مي باشد. صنايعي که مي بايست در کنار دريا احداث گردد. بهترين منطقه جهت احداث اين صنايع در جنوب شرق کشور و حدفاصل ميناب تا چابهار است، تا ضمن توسعه آن مناطق، رفع محروميت و استفاده از آب دریا، منابع باقيمانده آب شیرین نيز حفظ گردد. جهت کاهش هزينه ها نيز مي توان سوله هايي در آن مناطق در حاشيه دريا احداث نمود و دستگاهها را به آنجا انتقال داد و جاي خالي اين صنايع را با صنايع بي نياز به آب پر نمود.

5. تعمير و تغيير لوله هاي انتقال آّب در تمامي بخش ها

بيش از 20 درصد هدر رفت آب در کشور ما در بخش انتقال صورت مي گيرد. لوله هاي فرسوده و عدم تعمير و تعويض آنها بخشي از اين منبع محدود ما را از بين مي برد. بنابراين لازم است به اين موضوع رسيدگي شود که اگر هزينه تعويض نيست لااقل تعمير شوند.

6. ايجاد و تجهيز تصفيه خانه هاي فاضلاب و انتقال فاضلاب تصفيه شده در بخش باغداری

متاسفانه در کشور فقير ما از لحاظ آب، به تصفيه و استفاده مجدد، توجه چنداني نشده است. اکثريت شهرهاي ايران سيستم جمع آوري فاضلاب ندارند و بیشتر آن شهرهايي که سيستم جمع آوري فاضلاب را دارند نيز هيچ مکانيزمي جهت استفاده مجدد از فاضلاب را ندارند. لازم است با ايجاد شبکه فاضلاب در ساير شهر ها و نيز تجهيز آنها به بخش هاي بازيافت آب، تصفيه مجدد و ضد عفوني گردد و در بخش هاي باغداری و آن هم به صورت قطره اي استفاده گردد.

7. تغيير فرهنگ استفاده از آب در بخش شرب

علي رغم قرار گرفتن کشور در زمره کشور هاي خشک جهان اما اطلاع رساني و فرهنگ سازي مدوني در اين خصوص صورت نگرفته است. مثلاً لازم است مردم بدانند شستشوي اتومبيل با شلنگ آب در کشوري خشک، جرم است. اطلاع رساني هدفمند از طريق تلويزيون و راديو و نيز جرايد و بيلبورد ها نيز مي بايست مد نظر قرار گيرد.

8. نظارت قاطعانه شرکت هاي آب منطقه اي بر چاه هاي غيرمجاز

علاوه بر صدور بي رويه پروانه برداشت آب سطحي و زير زميني، هزاران چاه غير مجاز نيز حفر گرديده اند اما متولي نظارت که شرکت هاي آب منطقه اي هستند به دلايل گوناگون از جمله مصلحت انديشي، عدم بودجه لازم و حتي فساد اداري نظارت جدي بر چاه هاي غيرمجاز نداشته و ندارند. لازم است شرکت هاي آّب منطقه اي با قاطعيت و پلمپ بدون قيد و شرط چاه هاي غيرمجاز حتي در داخل منازل و با حکم دادستاني گام بزرگي در جهت جلوگيري از کاهش ذخاير آب هاي زيرزميني بردارند. در ارتباط با آبهاي سطحي نيز همين قاطعيت لازم است.

9. محاسبه مجدد ميزان بهره برداري پروانه چاه هاي کشاورزي به صورت فوري

با ممنوع کردن آبياري غرقابي، شرکت هاي آب منطقه اي مي بايست با محاسبه مجدد ميزان بهره برداري پروانه هاي کشاورزي بر اساس آبياري قطره اي، ميزان بهره برداري کليه پروانه ها را حداقل حداقل 50 درصد کاهش دهند.

10. محاسبه مجدد نياز آبي کليه صنايع به صورت فوری

شرکت هاي آب منطقه اي مي بايست ملزم گردند استعلام مجدد جهت محاسبه مجدد نياز آبي صنايع انجام دهند تا اگر تغييري در نياز آبي صنايع صورت پذيرفته است، مجدد محاسبه گردد و پروانه ها اصلاح گردد.

11. تغییر فوری قوانین قضایی و تعیین هدر دادن آب به عنوان جرم

لازم است اصلاحاتی در زمینه قوانین قضایی صورت پذیرد و هر شخص حقیقی و یا حقوقی که مرتکب زیاده روی در مصرف آب و یا به نحوی در ضایع شدن آب شیرین نقش داشته باشد مجرم تلقی گردیده و مجازات گردد.

این تنها بخشی از پیشنهادهایی است که می تواند در پیشگیری از وخیم تر شدن وضعیت منابع آبی کشور موثر باشد. اگر چه برای این اقدامات کمی دیر است اما چاره ای جز اقدامات پیشگیرانه نیست. امیدواریم مسئولان و مردم با یک یا دو بارش باران و برف که شاید یک هزارم منابع از دست رفته را نیز نمی تواند جبران کند معضل کم آبی را فراموش نکنند. این را باید بدانیم که بارش های سالیانه با این حجم عظیم بهره برداری، برابری نمی کند.