نعناع فلفلی با نام علمی Mentha piperita L و با نام عمومی Peppermint یک گیاه علفی چند ساله است که در رده بندی گیاهی از تیره Lamiaceae راسته Lamialse و رده Rosidae می باشد برگهای آن بیضوی ، متقابل ، نوک تیز ، دندانه دار کمی پوشیده از کرک به درازای ۷-۴ سانتی متر و به عرض ۳-۲ سانتی متر است گل ها کامل ، نامنظم ، اکثراً دوجنس یا هر مافرودیت و مجتمع به صورت گروهی در روی ساقه و در انتهای ساقه ظاهر می شوند گلها در ماههای مرداد و شهریور ظاهر می شوند . رنگ آنها گلی روشن یا کم و بیش ارغوانی مایل به بنفش می باشد و به تعداد زیاد نیز در مجاورت یکدیگر به نحوی مجتمع می شوند که مجموعاً در قسمت انتهای ساقه ها ، به صورت سنبله هایی با شکل ظاهری ، بیضوی و نوک تیز جلوه می کند . برخی از شاخه های این گیاه عقیم و آری از گل باقی می ماند . عمر گلها بسیار کوتاه و مدت کمی پس از تشکیل از گیاه جدا می شود ، میوه کپسول ، کوچک و به رنگ قرمز تیره است . از جمله ویژگی های تشریحی نعناع فلفلی ، کرک های ترشحی اسانس در آنها دارای پایه یک یا چند سلولی منتهی به یک برجستگی ۴ تا ۸ سلولی و حتی بیشتر است . اسانس ترشح شده نیز معمولاً خارج از جدار سلولزی ، در زیر کوتیکول جمع می گردد و این خود باعث می شود که بشره در همان ناحیه کمی متورم جلوه نماید . اسانس گیاه نعناع فلفلی در ابتدای رویش گیاه در غده های پیکررویشی گیاه ساخته و ذخیره می شود . تعداد کل غده از حدود ۱۰۰ غده برای برگهای به طول ۲ میلی متر تا حدود ۷۵۰۰ غده برای برگ های ۲۵ میلیمتری نعناع فلفلی متغیر است . برگ ها ۲ تا ۷/۲ درصد و گلها ۴ تا ۶ درصد اسانس دارند . ساقه ها معمولاً فاقد اسانس می باشند . به طور متوسط مقداراسانس در اندام های هوایی گیاه ۱ تا ۵/۱ درصد گزارش شده است .
خاستگاه و پراکنش نعناع فلفلی
گیاهان تیره نعناع طوری در کره زمین پراکنده شده اند که در اغلب نواحی یافت می شوند ، ولی بیشینه انتشار آنها در منطقه مدیترانه است . امروزه در کشورهای مختلف جهان ، متجاوز از یک هزار تن اسانس در سال ، از این گیاهان تهیه می شود و این خود درجه اهمیت و توسعه کشت آنها را در نقاط مختلف کره زمین نشان می دهد . اسانس مانت کشور انگلستان که به اسانس میچام موسوم است ، بهترین نوع آن به حساب می آید . در مورد منشاء این گیاه اختلاف نظرهایی وجود دارد . عده ای از گیاه شناسان آسیا را منشاء نعناع می دانند . در حالیکه عده ای دیگر از محققان منشاء آن را انگلیس دانسته و معتقدند که این گیاه در قرن هفدهم ، در انگلیس به وجود آمده است .
ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی اسانس نعناع فلفلی
اسانس نعناع این گونه (M.piperita ) از سرشاخه های گلدار آن توسط تقطیر با آب یا بخار آب استخراج می گردد . در حالت تازه بی رنگ است و طعم تندی دارد ، ولی به مرور زمان رنگ زرد مایل به سبز پیدا می کند و طعم آن در صورت رقیق شدن مطبوع می گردد . در آب به مقدار بسیار کم حل می شود به طوریکه آن را معطر می سازد . وزن مخصوص ( دانسیته ) آن در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد نسبت به آب ۲۰ درجه سانتیگراد از ۹۰۳/. تا ۹۱۲/. گرم بر سانتی متر مکعب تغییر می کند . برای تهیه اسانس معمولاً گیاه دو ساله که حاوی اسانس بیشتری است مورد استفاده قرار می دهند . از جمله ترکیبات موجود در اسانس نعناع فلفلی می توان : منتول ، سینئول ، اوسمین ، کاریوفیلن ، پیپرتون ، ایزومنتول ، فیتول ، توکرفولها ، بتائین ، تانن و کارون و... اشاره نمود . به اسانس نعناع به طور تقلبی اسانس های مختلفی مانند اسانس چوب سدر ، اسانس هاس کم ارزش دیگر ، تربانتین الکیزه ، روغن های چرب و غیره افزوده می گردد .
استفاده های دارویی
در حال حاضر در ایران از اسانس نعناع گونه piperita همراه دیگر گونه های گیاهی در ساخت داروهای گیاهی زیر که در کشور ایران به ثبت رسیده است ، استفاده می شود . برای مثال قرص مکیدنی آلتادین (موارد مصرف : التهاب های مخاط گلو و دهان ) ، قرص های روکش دار آلیکوم ( موارد مصرف : پایین آورنده فشار و چربی خون ، ضد تصلب شرایین ، ضد نفخ ، اشتها آور ) ، گرانول پلانتاژل (موارد مصرف : اسهالهای ساده ) ، قرص درگلیس ( موارد مصرف : درمان زخم معده و زخم اثنی عشر ، گاستریت و نفخ معده ) ، پودر کارامین ( موارد مصرف : اختلالهای هضم همراه نفخ ) ، شربت کاراوی میکسچر( موارد مصرف : دل درد نوزادان و اختلالات گوارشی در کودکان ) ، قرص مکیدنی ماسومنت ( موارد مصرف : التهاب گلو در سرماخوردگیها و سرفه ) ، قرص جویدنی مانت ( موارد مصرف : اسپاسمهای دستگاه گوارش ، نفخ معده و به عنوان خوشبو کننده دهان ) ، ژل منتاژل ( موارد مصرف : قارچ کچلی لای انگشتان پا و کشاله ران ، ضد خارش و سوزش ، گزیدگیها و سوختگیهای سطحی ).
استفاده های غذایی
اسانس نعناع در صنایع غذایی ، بهداشتی و آرایشی ، شیرینی پزی ، نوشابه سازی و تولید ادویه مورد استفاده قرار می گیرد . نعناع فلفلی به دلیل خواص چاشنی و بادشکنی آن با دیگر گیاهانی که برای تولید چای استفاده می شوند در ارتباط است . از اسانس نعناع فلفلی برای تهیه آب های معطر یا محلول های الکلی نیز استفاده می شود . در اهواز کنار بسته های خرما شاخه ای از نعناع قرار می دهند که از کرم زدگی آن جلوگیری نماید . اسانس نعناع را در شیرینی پزی جهت ساخت و تهیه قرص نعناع به کار می برند که بسیار مطبوع و در عین حال ضد کرم روده است .

پراکندگی:
در اکثر نقاط جهان کشت می‌شود. در بعضی از نقاط ایران کشت شده وگاهی بصورت خودرو یافت می‌شود.

بخشهای مورد استفاده:
برگ و سرشاخه‌های گل‌دار

ترکیبات شیمیایی:
منتول Menthol  و منتونMenthon  بیشترین مواد موثره آن می‌باشند.

خواص:
• اثر شل‌کنندگی بر روی عضلات صاف دستگاه گوارش دارد.
• باعث کم شدن فشار داخل معده شده لذا ترشح اسید را کاهش می‌دهد.
• منجر به کاهش گاز داخل روده‌ها می‌شود.
• با مهار رشد و تکثیر میکرب هلیکوباکترپیلوری از بروز التهاب و زخم معده و اثنی عشر جلوگیری می‌کند.
• باعث افزایش صفرا می‌گردد.
• اثرات ضد اسپاسم در اختلالات عضلانی- عصبی دارد.

موارد مصرف:
 پیشگیری
• در بیماران با روده تحریک پذیر و افراد عادی نعنا منجر به کاهش علایم ناشی از تجمع گاز در روده‌ها می‌گردد.
• با مهار رشد هلیکوباکترپیلوری احتمال بروز زخم معده و اثنی عشر را کاهش می‌دهد.
   درمان
• التهاب حاد معده که توام با درد باشد.(خوراکی) کمکی
• در بیماران با روده تحریک پذیر با کاهش گاز روده منجر به کاهش درد می‌گردد. (خوراکی) معادل
• با افزایش ترشح صفرا منجربه کاهش سوئ هضم  وافزایش اشتها می‌گردد. (خوراکی) کمکی
• منجر به کاهش اسپاسم عضلانی وکوفتگی آن می‌گردد. (موضعی) کمکی
• باعث کاهش ورفع سردردهای عصبی-کششی می‌گردد. (موضعی) معادل و کمکی

 
تداخلات دارویی:
• اثر نیفدیپین را افزایش می‌دهد.
• مهار کننده نسبتاً قوی آنزیم کبدیP450 بوده لذا باید در مصرف توام با داروهایی که متابولیسم کبدی دارند احتیاط گردد.(مراجعه شود به مبحث هوفاریقون)

موارد منع مصرف:
• بعلت افزایش ترشح صفرا در مواردی که انسدادی در مسیر صفراوی وجود دارد( سنگ کیسه صفرا و مسیر صفراوی) با احتیاط مصرف گردد.
• بعلت اثر شل کنندگی دریچه تحتانی مری در افرادی که برگشت اسید معده به مری دارند با احتیاط مصرف گردد.
• موارد نادر پس از تماس با پوست اطراف بینی نوزادان منجر به حساسیت تنفسی گشته لذا در این موضع نباید مصرف گردد.

مصرف در دوران بارداری:
بعلت اثرات قاعده آوری مصرف فرآورده های تغلیظ شده در اوایل بارداری ممنوع است.

مصرف در دوران شیردهی:
منعی گزارش نشده است.

طبيعت: گرم و خشك
حاوي : قند
خواص: بادشكن ، خلط آور

 ضدعفوني كننده ، قاعده آور ، هضم كننده غذا

ادرار آور، ضد سم جانوران گزنده سمي ، مقوي،

 تسهيل كننده هضم ، ضد تشنج ِ، مسكن اعصاب

‌رفع سياه سرفه ، آسم ، نفخ ، نقرس ، جلوگيري

 از سكته و آشفتگي و دل بهم خوردگي ، دفع سنگ كليه

بي اختياري ادرار، ضد اسهال .
عصاره ي پونه : شستشوي دستگاه تناسلي و براي رفع خارش اين اندام مفيد است .
دفع لك هاي سياه : له كرده ي پونه را روي لك هاي سياه بگذاريد .
تقويت لثه : پونه خشك را بسوزانيد و گرد سوخته ي آن را ، به دندان و لثه مسواك نماييد.

خواص درماني پونه و پونه كوهي

پونه از خانواده نعناع است وبراي هضم غذا مفيد مي باشد جويدن نعناع و پونه براي بر طرف كردن سكسكه مفيد است و ضد تشنج و آرام كننده اعصاب است به درمان اسهال و بيماري هاي روده اي كمك مي كند همچنين حاوي مقدار زيادي ويتامين A , B , است.

خواص درماني : پونه كوهي از بهترين گياهان تقويت كننده بشمار مي رود مصرف پونه كوهي كار روده ها را منظم مي كند درد معده و بي اشتهايي را تسكين مي دهد و براي ناراحتي هاي كبدي بسيار موثر است دم كرده پونه براي اسهال اسهال خوني و اسهال هاي باسيلي و همچنين ناراحتي هاي عصبي اختلالات گوارشي مفيد و موثر است دم كرده پونه تقويت كننده خوبي است اگر گاهي پس از صورف غذا در معده احساس سنگيني نموديد و يا غذا را ترش كرديد و يا به كلي ناراحت شديد مي توانيد از اين دم كرده استفاده كنيد.